Aktualny stan prac nad implementacją dyrektywy

05.01.2022

Dyrektywa została przyjęta przez Parlament Europejski i Radę EU i opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE 26 listopada 2019 r., weszła w życie 16 grudnia 2019 r., a na jej implementację państwa członkowskie mają czas do 17 grudnia 2021 r. Pełna treść dyrektywy dostępna tutaj.
Zarządzeniem PRM z dnia 1 grudnia 2020 r. wyznaczono ministra właściwego do przeprowadzenia prac legislacyjnych mających na celu implementację dyrektywy – został nim minister właściwy do spraw pracy – Jarosław Gowin.
Zarządzeniem ww. ministra z dnia 10 grudnia 2020 r. powołano Zespół do spraw przygotowania regulacji w związku z implementacją dyrektywy.
4 października 2021 r. pojawiły się główne założenia do projektu ustawy zawierające kluczowe informacje dla przedsiębiorców w przedmiocie mającego ukazać się projektu.
Polski projekt Ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa został opublikowany 18 października 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Projekt wraz z procesem legislacyjnym dostępne są tutaj.
Aktualnie projekt znajduje się na etapie opiniowania, a do Ministerstwa spłynęły setki stron z uwagami m.in. ze środowisk eksperckich
17 grudnia 2021 r. minął termin na implementację Dyrektywy do krajowych porządków prawnych dla wszystkich Państw członkowskich.
Ostatnie uwagi do pierwszego projektu w ramach konsultacji społecznych trafiły na stronę sejmu 30 grudnia 2021 r.
Zgodnie z zapowiedziami Wiceministra Rodziny i Polityki Społecznej ostateczna wersja projektu miała być gotowa w styczniu 2022 r.
Na stronie RCL 4-krotnie ukazywał się projekt ustawy o sygnalistach, tj. w pierwotnej wersji z października 2021 r., a następnie z poprawkami w kwietniu, lipcu i sierpniu 2022 r.
Zmiany wprowadzane w poszczególnych wersjach projektów mogą Państwo śledzić w kolejnych artykułach cyklu HR Sygnał:
- Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa
- Najważniejsze zmiany w projekcie ustawy o sygnalistach
- Do trzech razy sztuka – czyli trzeci projekt ustawy o ochronie sygnalistów
- Bez czterech projektów ustawa nie powstaje – najnowsze zmiany w ochronie sygnalistów
Projekt przeszedł etap opiniowania i 28 lipca 2022 r. został przekazany wraz z protokołem rozbieżności do Komitetu Spraw Europejskich.
Komitet Spraw Europejskich miał czas do 5 sierpnia 2022 r. na zgłaszanie ewentualnych uwag do dokumentu.
W ramach rozpatrywania projektu przez Komitet do Spraw Europejskich zgłoszono szereg uwag.
- Rządowe Centrum Legislacji zgłosiło uwagi m.in. w zakresie doprecyzowania katalogu działań odwetowych i pojęcia „dzielenia się” zasobami kadrowymi i organizacyjnymi w zakresie przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń i prowadzenia postępowania wyjaśniającego.
- Ministerstwo Finansów zgłosiło uwagi odnośnie zwiększenia zatrudnienia w Biurze RPO oraz ujednolicenia przepisów odnoszących się do liczby osób zatrudnionych w przypadku podmiotów prawnych w sektorze prywatnym.
- UKOiK zgłosiło uwagi w zakresie wyjaśnienia nieprecyzyjnych pojęć.
- MSWiA zaproponowało, aby jako organ przyjmujący zgłoszenie zamiast RPO ustanowić Prokuraturę i wyposażyć prokuratora w kompetencje przyznawania statusu sygnalisty.
- Ministerstwo Sprawiedliwości zgłosiło uwagi odnośnie rozszerzenia kognicji sądów powszechnych i tym samym potrzeby wsparcia sądownictwa powszechnego dodatkowymi etatami sędziowskimi, asystenckimi i urzędniczymi.
Wnioskodawca nadal nie odniósł się do tych uwag oraz do ostatecznych ustaleń Komitetu do Spraw Europejskich.
Następnym krokiem powinno być rozpatrzenie projektu przez Stały Komitet Rady Ministrów.
W ramach dalszych prac legislacyjnych prowadzonych w Komitecie do Spraw Europejskich, w ramach odniesienia się do zgłaszanych uwag, projektodawca opublikował dwa kolejne projekty ustawy – piąty z 13 grudnia 2022 r. i szósty z 05 stycznia 2023 r. Oba projekty oznaczone zostały przez twórców jako tekst ostateczny.
Propozycje zmian obejmowały m.in. wprowadzenie obowiązkowej zgody sygnalisty na ujawnienie jego tożsamości w toku rozpatrywania zgłoszenia oraz instytucji zaświadczenia dla sygnalisty, a także zaostrzenia kar za nieprzestrzeganie obowiązków ustawowych.
Dalsze praca prowadzone były w Stałym Komitecie Rady Ministrów, gdzie 25 maja 2023 r. opublikowano siódmy projekt z 6 lutego 2023 r., z jego jednoczesną autokorektą w postaci projektu ósmego z 27 marca 2023 r.
Projektodawcy zrezygnowali z wprowadzania różnych terminów wejścia w życie obowiązków dotyczących wewnętrznej procedury zgłoszeń. Na chwilę obecną wszyscy pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników będą mieli jeden dzień na wdrożenie przepisów o sygnalistach od ogłoszenia przepisów w Dzienniku Ustaw.
Szczegółowy opis najnowszych zmian znajdziecie Państwo tutaj.
Efektem dalszych prac był opublikowany w sierpniu 2023 r., 9. projekt ustawy o sygnalistach. Przewidywał on wprowadzenie obowiązku ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych oraz zewnętrznych w terminie 1,5 miesiąca przed wejściem w życie reszty przepisów ustawy. Wydłużono także okres vacatio legis do 14 dni.
Projekt zakładał, że podmiot zatrudniający może samodzielnie zdecydować czy będzie przyjmować zgłoszenia anonimowe. Ustawodawca zrezygnował z uregulowania tego na poziomie ustawowym.
Kolejne prace nad projektem ustawy o sygnalistach zostały podjęte już przez nowy rząd, który 11 stycznia 2024 r. opublikował najnowszy projekt ustawy o sygnalistach. W dużej mierze powiela on założenia poprzednich wersji, a dodatkowo wprowadza obowiązek konsultacji procedur zgłaszania z przedstawicielami pracowników (związkami zawodowymi albo przedstawicielami pracowników).
Rozszerzono zakres możliwych naruszeń prawa o wybrane przepisy prawa krajowego oraz postanowiono, że organem odpowiedzialnym za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych będzie Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), a nie Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).
Ustawa ma wejść w życie 1 miesiąc po ogłoszeniu. Wewnętrzne procedury będzie trzeba przyjąć w terminie 1 miesiąca po wejściu w życie ustawy.
Senat zaproponował poprawki do ustawy przyjętej przez Sejm, wśród nich najważniejszą jest wykreślenie prawa pracy z katalogu naruszeń, których zgłoszenie daje ochronę przewidzianą w ustawie.
Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wyraźnie podkreślił w ustawie konieczność dania możliwości dokonywania zgłoszeń anonimowo, a także zwrócił uwagę na potrzebę umieszczenia w przepisach podstawy prawnej dla określania obowiązku przetwarzania danych osobowych, w szczególności celu i zakresu. Rada Ministrów nie ustosunkowała się jeszcze do tego stanowiska.
W najnowszej wersji projektu ustawy o ochronie sygnalistów pojawiło się kilka zmian:
- rozszerzono zakres projektu ustawy o prawo pracy;
- doprecyzowano sposób obliczania liczby pracowników: wliczeniu podlegać będą pracownicy w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy;
- określono na 1 miesiąc termin na wydanie przez organ publiczny zaświadczenia o podleganiu ochronie przez sygnalistę.

2 kwietnia 2024 r. Rada Ministrów przyjęła ostateczny projekt ustawy. Wśród zmian między innymi możliwość przyjmowania zgłoszeń anonimowych przez Rzecznika Praw Obywatelskich i organ publiczny. Zgodnie z projektem, sygnaliści, wobec których dopuszczono się działań odwetowych, będą mieli prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku.
Projekt ustawy z dnia 17 kwietnia 2024 r. został skierowany do Sejmu.
24 kwietnia 2024 r. projekt ustawy został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.
Zostało opublikowane sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Pełny tekst sprawozdania dostępny tutaj. Przyjęto między innymi poprawkę dotyczącą wspólnej procedury zgłoszeń wewnętrznych dla grupy kapitałowej.
Odbyło się drugie czytanie projektu na posiedzeniu Sejmu oraz ponowne skierowanie projektu ustawy do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, po zgłoszeniu nieznacznych poprawek.
Zostało ogłoszone dodatkowe sprawozdanie komisji, przyjmując znaczną część zaproponowanych poprawek. Przyjęte poprawki nie zmieniają znacznie teksu ustawy, pełna treść przyjętych poprawek dostępna tutaj. Tego samego dnia odbyło się także trzecie czytanie projektu ustawy oraz głosowanie nad przyjęciem projektu.
Projekt ustawy został przyjęta przez Sejm dnia 23 maja 2024 r. Szczegółowe informacje dotyczące uchwalonej ustawy znajdą Państwo tutaj, a jej pełny tekst tutaj.
- Przepisy wejdą w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.
Senat zaproponował poprawki do ustawy, w związku z czym wraca ona do Sejmu. Wśród najważniejszych, zmian zaproponowanych przez izbę wyższą, jest wykreślenie z katalogu naruszeń, których zgłoszenie daje ochronę przewidzianą w ustawie, naruszeń z zakresu prawa pracy. Teraz do poprawek będzie miał szansę odnieść się Sejm.
Komisja Polityki Społecznej i Rodziny pozytywnie zaopiniowała wszystkie poprawki zaproponowane w uchwale Senatu. Sejm odniesie się do stanowiska Komisji i Senatu na najbliższym posiedzeniu.
Sejm przyjął ustawę wraz z poprawkami zaproponowanymi przez Senat. Teraz ustawa zostanie skierowana do podpisania przez Prezydenta RP.
Prezydent podpisał ustawę o ochronie sygnalistów.
24 czerwca 2024 r. ustawa o ochronie sygnalistów została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Oznacza to, że większość przepisów ustawy wejdzie w życie po 3 miesiącach, tj. 25 września 2024 r.
- Przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych wejdą w życie dopiero po 6 miesiącach od publikacji ustawy tj. 25 grudnia 2024 r.