Poza wynagrodzeniem pracodawca może przekazać pracownikowi także świadczenia w formie rzeczowej albo np. usługi. Kiedyś zatrudnieni mogli liczyć przede wszystkim na paczki i bony świąteczne, ale dziś w większych firmach standardem jest już oferowanie pakietu medycznego lub karty sportowej, a niektórzy wręczają karty lunchowe, opłacają przedszkola dla dzieci pracowników czy wykupują zatrudnionym polisy ubezpieczeniowe. Świadczenia pozapłacowe mogą być finansowane ze środków obrotowych albo zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. I nie jest to różnica tylko dla księgowych, bo od źródła finansowania w dużej mierze będzie zależało, czy od wartości takich świadczeń należy odprowadzić składki do ZUS. W poradniku przypominamy obowiązującą wykładnię na temat świadczeń pozapłacowych dla zatrudnionych.
Część 6. Zasady przyznawania świadczeń
Tworząc regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, poza samym katalogiem świadczeń należy pamiętać o odpowiednim ustaleniu kryteriów nabycia świadczeń i zasadach badania sytuacji socjalnej osób uprawnionych. Podstawową zasadą wynikającą z ustawy jest konieczność uzależnienia świadczeń z funduszu od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, co w praktyce jest określane mianem kryteriów socjalnych. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że kryteria socjalne nie muszą być stosowane zawsze łącznie. Dobór odpowiedniego kryterium socjalnego jest podyktowany rodzajem świadczenia, na co już wskazywaliśmy wcześniej przy świadczeniach o charakterze pomocowym. W rezultacie pracodawca, tworząc regulamin, powinien wskazać kryterium lub kryteria będące podstawą weryfikowania sytuacji socjalnej pracownika i przyznania konkretnego świadczenia.
Badając sytuację materialną, należy skupić się na czynnikach obiektywnych, przy czym należy pomijać posiadany przez pracownika majątek, a także zobowiązania. Powszechnie stosowanym kryterium jest kryterium dochodu na członka rodziny bez względu na źródło takiego dochodu. W regulaminie warto opisać precyzyjnie zasady obliczania kwoty dochodu w celu uniknięcia nieprawidłowości mogących skutkować wypłatą niewłaściwych świadczeń. Pominięcie zobowiązań czy majątku pracownika jest natomiast podyktowane brakiem podstaw do weryfikowania tych okoliczności. Ustawa nie daje pracodawcom narzędzi pozwalających na pozyskiwanie i weryfikowanie aż tak szczegółowych informacji. Takie działanie byłoby nieuzasadnione i prowadziłoby do konieczności przeprowadzania nadmiernie szczegółowej weryfikacji, w sytuacji gdy nie jest to niezbędne.
Orzecznictwo i doktryna przeszły ewolucję w zakresie kryteriów socjalnych. Z początku uznawano, że każde świadczenie wymaga wzięcia pod uwagę wszystkich trzech kryteriów, tj. sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Obecnie uznaje się, że nie w każdym przypadku konieczne jest badanie trzech kryteriów, a – w zależności od natury świadczenia – wystarczy badanie dwóch lub jednego kryterium. Co więcej, dopuszcza się wypłatę świadczeń bez badania jakiegokolwiek kryterium socjalnego – są to świadczenia wypłacane na zasadzie powszechnej dostępności po równo, o czym poniżej. Ten kierunek zmian należy uznać za właściwy – inne bowiem kryteria powinny decydować o świadczeniach pomocowych, a inne w przypadku dostępu do sportu czy kultury.
Pełna treść poradnika została opublikowana w Dzienniku Gazety Prawnej: tutaj.
