#Alert: Bezprecedensowa decyzja Rady UE o wprowadzeniu ochrony czasowej dla wysiedleńców w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie

Rada UE uwzględniła wniosek Komisji i podjęła bezprecedensową decyzję skutkującą wprowadzeniem ochrony czasowej dla wysiedleńców w związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie. Ochrona czasowa i związane z nią prawa obowiązują już od 4 marca 2022 r. Polskie przepisy o ochronie czasowej, które wspomniana decyzja ma uzupełniać, wymagają jednak gruntownych zmian i dostosowania ich do dzisiejszych realiów. Równolegle trwają wstępne prace nad specustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Projekt zdaje się przewidywać konkurencyjny tryb pomocy w stosunku do tego wynikającego z ochrony czasowej.

*****

Rada UE podjęła bezprecedensową decyzję skutkującą wprowadzeniem ochrony czasowej dla wysiedleńców, którzy w następstwie rosyjskiej inwazji wojskowej rozpoczętej 24 lutego 2022 r. zmuszeni zostali do opuszczenia Ukrainy.

Decyzja służy uzupełnieniu przepisów krajowych państw członkowskich wdrażających dyrektywę 2001/55/WE o ochronie czasowej poprzez uruchomienie możliwości ich stosowania oraz określenie zakresu podmiotowego i ram czasowych.

Wprowadzenie ochrony czasowej oznacza dla jej beneficjentów zalegalizowanie pobytu, zagwarantowanie prawa do pracy i prowadzenia działalności gospodarczej, zapewnienie pomocy socjalnej i medycznej w niezbędnym zakresie oraz dostępu do edukacji dla małoletnich zgodnie z przepisami krajowymi państw członkowskich związanych decyzją, wdrażającymi dyrektywę o ochronie czasowej i w czasie trwania ochrony.

Decyzja Rady ma zastosowanie do:

(1) obywateli Ukrainy, zamieszkałych na Ukrainie przed 24 lutego 2022 r.,

(2) bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy przed 24 lutego 2022 r. korzystali z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej na Ukrainie, oraz

(3) członków rodzin osób, o których mowa w pkt (1) i (2). Członkami rodziny w rozumieniu decyzji są w szczególności małżonkowie tych osób, ich małoletnie dzieci, dzieci ich małżonków (niezależnie od tego czy urodziły się w związku małżeńskim, poza związkiem lub czy są przysposobione) oraz inni bliscy krewni, którzy mieszkali razem jako jedna rodzina w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności uzasadniające opuszczenie Ukrainy i pozostające przynajmniej częściowo na utrzymaniu osób, o których mowa w pkt (1) i (2).

Decyzja może mieć też zastosowanie do bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy będą w stanie udowodnić że przed 24 lutego 2022 r. legalnie przebywali w Ukrainie na podstawie ważnego zezwolenia na pobyt stały wydanego zgodnie z prawem ukraińskim, i którzy nie są w stanie w bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić do kraju lub regionu pochodzenia.

Jeśli dane państwo członkowskie tak postanowi decyzja może mieć też zastosowanie do innych osób, w tym bezpaństwowców i obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy legalnie przebywali w Ukrainie i którzy nie są w stanie bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić w do kraju lub regionu pochodzenia. Dotyczy to w szczególności posiadaczy ukraińskich zezwoleń na pobyt czasowy lub wiz, którzy przed 24 lutego 2022 r. pracowali lub studiowali na Ukrainie. Motywy decyzji jasno wskazują, że takie osoby w każdym wypadku i tak powinny zostać przyjęte na terytorium Unii ze względów humanitarnych nawet jeśli nie posiadają odpowiednich dokumentów, tak aby można im było zapewnić bezpieczny przejazd w celu powrotu do ich kraju lub regionu pochodzenia.

Ochrona czasowa obowiązuje już od 4 marca 2022 r. i docelowo obowiązywać ma jeden rok Możliwe jest przedłużenie jej stosowania o kolejne okresy sześciomiesięczne przez czas nie dłuższy niż jeden rok. Decyzja wiąże wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Danii.

Państwo członkowskie, w którym beneficjenci ochrony czasowej będą mogli i chcieli w nim z tej ochrony skorzystać zobowiązane jest do zapewnienia im odpowiednich dokumentów potwierdzających ich status.

Polska także jest związana dyrektywą o ochronie czasowej i uczestniczy w przyjęciu decyzji Rady. Polskie przepisy o ochronie czasowej, wymagają jednak gruntownych zmian i dostosowania ich do dzisiejszych realiów. Zbyt wiele kwestii regulują one w sposób bardzo ogólny. Równolegle trwają wstępne prace nad specustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Projekt zdaje się przewidywać konkurencyjny tryb pomocy w stosunku do tego wynikającego z ochrony czasowej.

Rozwiązania przewidziane w projekcie specustawy opisujemy dla Państwa tutaj.  

W obecnej sytuacji polski rząd nie powinien koncentrować się na tworzeniu konkurencyjnego trybu pomocy takim osobom, a raczej na uzupełnieniu luk prawnych w przepisach krajowych wdrażających dyrektywę o ochronie czasowej i ich uszczegółowieniu. Tworzenie konkurencyjnego trybu pomocy może powodować niepewność co do sytuacji prawnej tych osób. Postulat ten jest tym bardziej właściwy, gdyż w projekcie specustawy w obecnym jego kształcie zakres proponowanej pomocy określono węziej i tym samym jest ona mniej korzystna, niż wynika to z aktualnych polskich przepisów o ochronie czasowej.

Rozsądnym zdaje się więc przygotowanie nowelizacji przepisów o ochronie czasowej z wykorzystaniem części rozwiązań opracowanych na potrzeby specustawy.

Niezależnie od tego czy dalsze prace nad specustawą pójdą w kierunku nowelizacji ochrony czasowej, czy też tak jak dotychczas będą tworzyły konkurencyjny tryb ochrony o postępach w tym zakresie będziemy Państwa na bieżąco informowali.