Zdrowe Miejsce Pracy: Fakty i mity o społecznej inspekcji pracy

Związki zawodowe uczestniczą w nadzorze nad przestrzeganiem bezpieczeństwa i higieny pracy. Uprawnienie to wynikające z ustawy o związkach zawodowych, a także inne uregulowania przyznające związkowcom uprawnienia w kwestii BHP, budzą poważne wątpliwości i spory interpretacyjne.

Główna oś sporu toczy się wokół działalności społecznej inspekcji pracy, Najważniejszym celem jej funkcjonowania jest działanie w interesie wszystkich pracowników poprzez zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy w zakładzie pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych. Jednak z uwagi na to, że przepisy gwarantują społecznym inspektorom pracy ochronę przed zwolnieniem, społeczna inspekcja niejednokrotnie powoływana jest wyłącznie w celu zapewnienia ochrony konkretnym osobom, a nie prowadzenia działalności w obszarze BHP.

Wybory SIPów

Już organizując wybory społecznych inspektorów pracy związki zawodowe mogą dopuścić się nieprawidłowości. Częstą praktyką jest powołanie na społecznych inspektorów pracy wszystkich osób, które zgłosiły taką chęć. I to czasem bez przeprowadzenia wyborów. Wówczas „wybór” społecznych inspektorów sprowadza się do wskazania konkretnych osób przez stronę związkową, co jest niedopuszczalne. Zdarza się także, że organizacje związkowe zgłaszają na społecznych inspektorów pracy osoby dopuszczające się poważnych naruszeń obowiązków pracowniczych, a w szczególności w obszarze BHP tylko po to, aby zapewnić im ochronę stosunku pracy. To również nadużycie. Innym przykładem może być organizacja wyborów w sposób uniemożliwiający zagłosowanie wszystkim uprawnionym pracownikom. Zgodnie z ustawą, społeczną inspekcję wybierają wszyscy pracownicy. Związki zawodowe nie mają prawa zmienić tej zasady. Jednocześnie wybory powinny być organizowane przez wszystkie organizacje związkowe działające u pracodawcy, a społeczna inspekcja powinna być jedna. Nie jest dopuszczalna sytuacja, w której każdy związek zawodowy wybiera „swoją” społeczną inspekcję.

Pracodawcy, wbrew twierdzeniom organizacji związkowych, mają prawo weryfikować rzetelność wyborów organizowanych przez organizacje związkowe oraz podejmować stosowne działania w przypadkach, w których związkowcy nadużywają swoich uprawnień. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których nieprawidłowości te są zgłaszane przez samych pracowników. Nadużycie prawa nie jest bowiem stosowaniem prawa i nie korzysta z ochrony. Związki zawodowe mają tyle swobody, ile daje im ustawa, ale jeżeli przepisy ustawy są ewidentnie naruszane lub omijane, pracodawca ma nie tylko prawo, ale i obowiązek reagować. Przeciwny wniosek stawiałby związki zawodowe ponad prawem.

Uczestnictwo pracodawcy w kontroli prowadzonej przez SIP

Pracodawca ma prawo uczestniczyć w kontroli prowadzonej przez SIP. W imieniu pracodawcy taki udział może wziąć również wyznaczona przez niego osoba. Obecność pracodawcy w czasie kontroli prowadzonej przez społecznego inspektora pracy jest w pełni uzasadniona, a przepisy w żaden sposób nie wykluczają takiej możliwości. Szczególnie, że to pracodawca ponosi część kosztów związanych z funkcjonowaniem społecznej inspekcji pracy.

Może się zdarzyć, że społeczni inspektorzy pracy będą próbowali utrudniać udział takiej osoby w przeprowadzanych czynnościach kontrolnych. Nie mają oni jednak uprawnień, aby skutecznie uniemożliwić pracodawcy lub reprezentującej go osobie udział w prowadzonej przez siebie kontroli.

Dokumenty przekazywane społecznemu inspektorowi pracy przez pracodawcę

Społeczny inspektor pracy może żądać od pracodawcy m.in. okazania właściwych dokumentów i informacji w sprawach wchodzących w zakres jego działania. W tym zakresie wiele wątpliwości budzi w szczególności kwestia formy udostępnienia ww. dokumentów i informacji. Jak wynika jednak z przepisów u.s.i.p., społeczny inspektor pracy ma prawo żądać wyłącznie „okazania”, a nie m.in. „przekazania”, „wydania” czy „skopiowania” okazywanych przez pracodawcę dokumentów. Jeżeli zatem społeczny inspektor pracy będzie żądał przedstawienia mu dokumentów w formie innej niż „okazanie”, pracodawca nie powinien wyrażać na to zgody.

Chętnie wesprzemy Państwa we wszelkich kwestiach związanych z obowiązkiem zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w tym także związanych ze współdziałaniem ze związkami zawodowymi m.in. w zakresie dotyczącym społecznej inspekcji pracy czy komisji BHP.