Jak pomóc Ukrainie? – Specustawa – opieka nad dziećmi z Ukrainy

Atak Rosji na Ukrainę spowodował, że do Polski trafiły także dzieci, którym nie towarzyszy żadne z rodziców, lecz np. dalsi krewni. Jednocześnie, w imieniu dziecka należy m.in. załatwić sprawy urzędowe, także wynikające z samej specustawy. Przyjęte przepisy przewidują rozwiązania na taką sytuację.

Specustawa umożliwia ustanowienie „opiekuna tymczasowego” dla dzieci z Ukrainy, które przybyły do Polski w związku z wojną. Sąd rodzinny może ustanowić w specjalnym postępowaniu  takim opiekunem np. innego członka rodziny, który opiekuje się dzieckiem zamiast rodziców (dziadków, starsze rodzeństwo).

Opiekun tymczasowy będzie miał prawo reprezentować dziecko np. w sprawach urzędowych. Specustawa określa termin rozpoznania sprawy w sprawie ustanowienia opiekuna tymczasowego jako 3 dni. Jednak już teraz środowiska sędziowskie zgłaszają możliwe problemy z zachowaniem tak krótkiego terminu.

W przypadku obywateli Ukrainy uciekających przed wojną, których wjazd nie został zarejestrowany na polskiej granicy, powinni oni dokonać zarejestrowania pobytu w urzędzie gminy. Procedura ma zastosowanie także do dzieci. Rejestracja pobytu polega na złożeniu wniosku o wydanie numeru PESEL w specjalnej procedurze. Termin na złożenie wniosku to 60 dni od przyjazdu do Polski. Niezależnie czy dla dziecka ustanowiono sądownie opiekuna, dziecko może uzyskać PESEL i zarejestrować swój pobyt.

W przypadku nieobecności rodziców i braku ustanowienia kuratora czy np. opiekuna tymczasowego, wniosek o rejestrację w imieniu dziecka może złożyć „osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem”. Oznacza to, że brak formalnego ustanowienia opiekuna przez sąd nie jest przeszkodą do zarejestrowania pobytu dziecka. Formularz wniosku przewiduje taką sytuację. Złożenia wniosku w imieniu dziecka wymaga m.in. podania danych faktycznego opiekuna i określenia stopnia pokrewieństwa lub opisania relacji z dzieckiem.

W przypadku jeśli dziecko będzie musiało wystąpić o zezwolenie na pobyt czasowy, będzie to także możliwe mimo nieobecności rodziców w Polsce. Wniosek w imieniu dziecka złoży wtedy osoba ustanowiona przez sąd jako kurator bądź opiekun. Może to być także „opiekun tymczasowy” na podstawie specustawy.

Specustawa zapewnia prawo pobytu w Polsce uciekinierom z Ukrainy do 24 sierpnia 2023 r. Istnieje zatem możliwość uporządkowania kwestii opieki nad dzieckiem zanim będzie konieczne złożenie w jego imieniu wniosku o pobyt czasowy.