#Alert: Specustawa o ochronie obywateli Ukrainy

Specustawa o ochronie obywateli weszła w życie 12 marca 2022 r. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące legalizacji pobytu i pracy na jej podstawie.

1. Większość przepisów specustawy obowiązuje ze skutkiem od 24 lutego 2022 r. Oznacza to, że ze specjalnych rozwiązań mogą skorzystać także osoby, które uciekły z Ukrainy do Polski przed wejściem w życie ustawy.
2. Warunki skorzystania ze specustawy są dość szczegółowo uregulowane. Przed zatrudnieniem pracownika na podstawie specustawy ważne jest dokładne przeanalizowanie, czy pracownik jest nią objęty. Specustawa nie obejmuje m.in.:

• większości obywateli innych państw niż Ukraina (z wyłączeniem małżonków i najblizszej rodziny posiadaczy Kart Polaka)
• osób, które uciekały z Ukrainy tranzytem przez inne państwa (tj. osoby, które nie wjechały do Polski bezpośrednio z Ukrainy)
• osób, które wyjechały z Polski na okres powyżej 1 miesiąca.

3. Najważniejsze założenia specustawy w zakresie legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców są następujące:

• automatyczne prawo pobytu w Polsce do 24 sierpnia 2023 r. dla obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy wjechali do Polski w związku z wojną – bez dopełniania dodatkowych formalności;
• obywatele Ukrainy legalnie przebywający w Polsce mogą pracować na uproszczonych warunkach (również jeśli przybyli do Polski przed wojną tj. przed 24 lutego) – na podstawie zgłoszenia do PUP o podjęciu pracy, złożonego w terminie 14 dni od podjęcia pracy;
• prawo do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce dla wszystkich obywateli Ukrainy przebywających legalnie w Polsce na podstawie specustawy i ustawy o cudzoziemcach;
• obowiązek rejestracji w urzędzie gminy przez obywateli Ukrainy, których wjazd nie został zarejestrowany przez Straż Graniczną w momencie przekraczania polskiej granicy – rejestracja będzie niezbędna w praktyce do skorzystania z uprawnień wprowadzonych specustawą i rozpocznie się 16 marca 2022 r.
• przedłużenie legalnego pobytu obywateli Ukrainy mieszkających w Polsce, których prawo pobytu wygasło 24 lutego 2022 r. lub później, na okres do 31 grudnia 2022 r. lub na okres 18 miesięcy (w zależności od podstawy pobytu)
• możliwość ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy na uproszczonych zasadach na okres 3 lat, jeśli Ukrainiec, który przybył do Polski w związku z wojną, chce pozostać w Polsce na dłużej
• ukraińskie dzieci urodzone już w Polsce również korzystają z rozwiązań specustawy, jeśli ich matka jest jej beneficjentem

4. Osoby korzystające ze specustawy są uważane za korzystające z mechanizmu „ochrony czasowej” na pod podstawie decyzji Rady UE. W praktyce oznacza to, że takie osoby nie mogą mogły skorzystać z tego mechanizmu. Rozwiązanie to może budzić kontrowersje, ponieważ niektóre rozwiązania ochrony europejskiej mogą być korzystniejsze.
5. Osoby kwalifikujące się do ochrony czasowej na mocy prawa UE, ale nieobjęte polską specustawą, mają prawo do 12 miesięcy pobytu w Polsce i prawo do pracy. Osoby te będą mogły uzyskać zaświadczenie potwierdzające ich status, ale nie otrzymają polskich dokumentów tożsamości.
6. Tempo prac nad specustawą powodowało, że zawiera ona wiele niedoskonałości technicznych, np. niespójną terminologię oraz luki w wewnętrznych odesłaniach pomiędzy poszczególnymi przepisami. W efekcie co do wielu kategorii osób nie ma pewności, czy i w jakim zakresie ustawa przyznaje im prawo do pobytu i pracy w Polsce, np. nie jest jasne, czy osoby przebywające w Polsce na podstawie ustawy covidowej mogą zakładać działalność gospodarczą w Polsce.

Będziemy o tym szerzej pisać w naszych kolejnych publikacjach. Zapraszamy do śledzenia naszego profilu LinkedIn.