Zdrowe miejsce pracy: Czy pracodawca zawsze może ufać zaświadczeniu lekarskiemu potwierdzającemu zdolność pracownika do pracy?

Kodeks pracy przewiduje, jakich informacji pracodawca może żądać zarówno od kandydata na pracownika, jak i już od samego zatrudnionego. Wśród imienia i nazwiska, daty urodzenia lub informacji kontaktowych, pracodawca może zażądać podania również innych danych osobowych, gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Czy w takim razie pracodawca może pytać pracowników o stan ich zdrowia? Nie. Nie oznacza to jednak, że pracodawca jest pozbawiony jakichkolwiek danych o kondycji pracownika. Przed rozpoczęciem pracy (i okresowo w jej toku) pracodawca kieruje pracownika na badania medycyny pracy i choć nie są mu znane fakty omawiane pomiędzy pacjentem-pracownikiem a lekarzem, to efektem takich badań jest potwierdzenie zdolności pracownika do pracy na określonym stanowisku. Czy zatem mając ważne zaświadczenie o zdolności do pracy, pracodawca może zignorować nietypowe wydarzenia dotyczące stanu zdrowia pracownika? Nie – w każdej sytuacji pracodawca obowiązany jest zachować czujności i w sytuacjach nietypowych oceniać, czy ich pracownicy są lub nie są zdolni do wykonywania pracy.

Powyższe wnioski można wyprowadzić choćby z treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2017, sygn. akt II PK 94/16, w którym Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy może być uznane dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego zawierającego oczywiście błędną ocenę jego zdrowia. Teza została sformułowana na kanwie stanu faktycznego, w którym pracownica podczas wykonywania czynności pracowniczych, odwracając się za usłyszanym hałasem, doznała ataku padaczki, wskutek czego upadła i uderzyła głową o leżące nieopodal palety. W sporządzonym protokole powypadkowym jako przyczynę wypadku przy pracy wskazano stan zdrowia pracownicy, z czym nie zgodził się zarówno społeczny inspektor pracy, jak i pracownica, upatrując przyczyny zdarzenia w organizacji miejsca pracy wskazując na nadmierne zagęszczenie palet w okolicach jej stanowiska pracy.

Choć z ustaleń zapadłych podczas postępowania sądowego jednoznacznie wynikało, że pracownica zatajała przed pracodawcą fakt, że choruje na padaczkę, to zarówno Sąd I jak i II instancji uznały zaistniałe zdarzenie za wypadek przy pracy i orzekły, że pracodawca narusza przepisy także wtedy, gdy dopuszcza pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego, które zawierało oczywiście błędną ocenę zdolności do wykonywania pracy, a błąd ten mógł być przez niego łatwo dostrzeżony.

Choć w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy nie podzielił w pełni ustaleń Sądów niższych instancji dotyczących tego konkretnego pracodawcy, to w pełni podzielił tezę zgodnie, z którą za zewnętrzną przyczynę wypadku może być uznane dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego zawierającego oczywiście błędną ocenę jego, jednakże zwrócił uwagę, że błąd w zaświadczeniu lekarskim musi mieć charakter oczywisty, czyli musi dać się zauważyć bez potrzeby uciekania się do specjalistycznej wiedzy medycznej, którą co do zasady posiadają wyłącznie lekarze.

Wobec powyższego stanowiska Sądu Najwyższego pracodawca nawet mając ważne zaświadczenie o zdolności pracownika do pracy musi zachowywać czujność, w każdej nietypowej sytuacji i oceniać ją pod kątem bezpieczeństwa samego pracownika jak i jej wpływu na bezpieczeństwo na terenie zakładu pracy.